Öğrenmenin Dönüştürücü Gücü: Aile İlişkilerinde Pedagojik Bir Bakış
Eğitim yalnızca okul sıralarında değil, hayatın her alanında sürer. Öğrenmek; insanın kendini, başkalarını ve ilişkilerini yeniden anlamlandırmasıdır. Aile dediğimiz sosyal yapı da bir tür “yaşayan öğrenme ortamıdır.” Bu çerçevede “Görümce nasıl olunur?” sorusu, yalnızca aile içindeki bir rolü tanımlamaz; aynı zamanda empati, iletişim ve sosyal öğrenme kavramlarının nasıl içselleştirileceğini de sorgulatır.
Bir eğitimci olarak, öğrenmenin dönüştürücü gücünü en çok gündelik ilişkilerde gözlemlerim. Çünkü insanlar arasındaki bağlar, tıpkı bir sınıf ortamı gibi, sürekli öğrenme fırsatları barındırır. Görümcelik de bu öğrenme sürecinin en özel sahnelerinden biridir.
Görümcelik: Bir Rolün Ötesinde, Bir Öğrenme Alanı
Görümce kelimesi çoğu zaman önyargılarla anılır. Popüler kültürde “görümce” figürü; kıskanç, eleştirel ya da müdahaleci biri olarak karikatürize edilir. Ancak bu algı, sosyolojik olarak da pedagojik olarak da yeniden düşünülmelidir. Çünkü her sosyal rol, öğrenilebilir; her etkileşim, öğretici olabilir.
Bir görümce, sadece “erkek kardeşin ablası” değildir; aynı zamanda geniş ailenin içinde iletişim köprüleri kuran, uyum sağlayan, farklı değerleri bir araya getiren kişidir. Bu açıdan bakıldığında “görümce nasıl olunur?” sorusu, aslında “aile içinde nasıl öğrenilir, nasıl öğretilir?” sorusuyla eşdeğerdir.
Öğrenme Teorileriyle Görümceliği Anlamak
1. Sosyal Öğrenme Teorisi:
Albert Bandura’nın sosyal öğrenme kuramına göre insanlar, başkalarını gözlemleyerek davranış geliştirir. Bu, görümcelik için mükemmel bir açıklamadır. Bir görümce, yeni aile bireylerinin davranışlarını gözlemleyerek “uyum” öğrenir; aynı zamanda kendi davranışlarıyla da öğrenmeye katkıda bulunur. Bu karşılıklı gözlem süreci, ilişkiyi dönüştürür.
2. İnşacı (Constructivist) Yaklaşım:
Her birey, kendi deneyimlerinden hareketle anlam inşa eder. Görümce rolü de kültürden kültüre, hatta aileden aileye değişir. Dolayısıyla görümce olmak, ezberlenmiş bir davranış biçimi değil, öğrenilerek şekillenen bir süreçtir. Her yeni deneyim, bu rolün içeriğini yeniden tanımlar.
3. Duygusal Öğrenme:
Görümcelik çoğu zaman duyguların en yoğun yaşandığı aile bağlarından biridir. Bu nedenle duygusal farkındalık — empati, sabır, hoşgörü — öğrenmenin merkezindedir. Duygusal zekâ, bu süreci yönlendiren temel beceridir. Bir görümce, eleştirinin yerine anlayışı, mesafenin yerine saygıyı koyabildiğinde ilişkisel öğrenme gerçekleşir.
Pedagojik Yöntemlerle Görümceliği Dönüştürmek
Eğitimde olduğu gibi, aile ilişkilerinde de “öğretici” değil “öğrenmeye açık” olmak esastır. İşte bu yaklaşımı güçlendirecek birkaç pedagojik yöntem:
– Yansıtıcı Düşünme: Kendi davranışlarını sorgulamak, “ben bu durumda nasıl hissettiriyorum?” diye sormak, ilişkisel gelişimin ilk adımıdır.
– Empatik İletişim: Yargılamadan dinlemek, anlamaya çalışmak. Çünkü aile içi iletişim, söylenenlerden çok, nasıl söylendiğiyle şekillenir.
– Model Olma: Bir görümce, olumlu iletişim biçimlerini davranışlarıyla gösterebilir. Özellikle yeni gelin için “rehber” olma, pedagojik anlamda güçlü bir öğrenme modelidir.
– Çatışma Yönetimi: Fikir ayrılıklarını öğrenme fırsatına çevirmek; çözüm üretmeyi bir iş birliği pratiği olarak görmek gerekir.
Bu yöntemler, sadece bireysel olgunluğu değil, aile içindeki öğrenme kültürünü de besler.
Toplumsal ve Kültürel Boyut: Kadın Rolleri Üzerine Bir Öğrenme Alanı
“Görümce nasıl olunur?” sorusu, yalnızca bireysel değil, toplumsal bir sorudur. Çünkü toplumsal cinsiyet rolleri, kuşaktan kuşağa aktarılan “öğrenilmiş davranış kalıpları”yla biçimlenir. Kadınların aile içindeki konumlarını sorgulamaları, bu öğrenilmiş kalıpları dönüştürmenin başlangıcıdır.
Bir görümce, toplumun “kadınlar arası rekabet” mitini yıkmak için en güçlü figürlerden biridir. Kardeşinin eşine rakip değil, destek olan bir kadın; sevginin paylaştıkça büyüdüğünü öğreten bir modeldir. İşte bu da “sosyal öğrenme”nin en güçlü örneklerinden biridir.
Görümce Olmak Bir İlişki Sanatıdır
Her görümce, bir hikâyenin parçasıdır. Bu hikâye, bazen gülümsemelerle, bazen sabırla, bazen de hatalarla yazılır. Ancak her deneyim, öğrenmenin kendisidir. Önemli olan, bu süreçte kendini gözlemlemek, değişime açık kalmak ve iletişimi bir öğrenme alanı olarak görmektir.
Görümce olmak bir statü değil, bir öğrenme yolculuğudur. Her adımda duyarlılık, farkındalık ve olgunluk gelişir.
Sonuç: Öğrenmek, Dönüşmektir
“Görümce nasıl olunur?” sorusunun cevabı, başkalarının gözünde “nasıl biri olunduğunda” değil; kendi içinde “ne kadar öğrenebildiğinde” gizlidir. Bu bir karakter değil, bir süreçtir.
Kendimize şu soruları sormak, bu süreci derinleştirir:
– Aile içi ilişkilerimde öğrenmeye ne kadar açığım?
– Eleştirdiğim bir davranış karşısında önce anlamayı mı, savunmayı mı seçiyorum?
– Empati, öğrenmenin bir biçimi olabilir mi?
Bu soruların yanıtı, yalnızca iyi bir görümce değil; iyi bir insan olmanın da kapısını aralar.